Prawidłowy rozwój dziecka jest uwarunkowany właściwym sposobem oddychania. Właściwym, czyli takim, który polega na zaczerpnięciu powietrza nosem i wypuszczeniu go ustami. Warto zwrócić uwagę na to, że inaczej oddychamy, kiedy mówimy, a inaczej, kiedy milczymy. Podczas mówienia wdychamy powietrze zarówno nosem, jak i ustami, dostosowując długość wdechu do długości frazy, jaką zamierzamy wypowiedzieć. Podczas snu, milczenia prawidłowy jest tylko jeden tor oddechowy: wdech nosem, wydech ustami.
Obserwujemy, że coraz więcej dzieci oddycha nieprawidłowo. Powinno to zaniepokoić rodziców, opiekunów, nauczycieli… Dziecko „nie wyrośnie” z nieprawidłowego oddychania, dlatego niezbędne bywają konsultacje z takimi specjalistami, jak: logopeda, ortodonta, stomatolog, laryngolog, alergolog, foniatra, neurolog.
Logopedzi zawracają uwagę głównie na fakt, że nieprawidłowości w sposobie oddychania przyczyniają się do wielu wad wymowy (m. in. nieprawidłowej realizacji takich głosek, jak: t, d, n, ś, ź, ć, dź s, z, c, dz, sz, ż (rz), cz, dż, r.
Dlaczego tak się dzieje?
Podstawową przyczyną jest niewłaściwie ułożenie języka, który podczas oddychania ustami spoczywa na dnie jamy ustnej. Skutkuje to brakiem pionizacji języka.
Na czym polega prawidłowe ułożenie języka?
Przedstawiając to obrazowo, chodzi o przyklejenie języka do podniebienia. Fachowcy mówią o podniesieniu języka w kierunku górnego wałka dziąsłowego, tzw. pozycji kobry.
Jakie są przyczyny nieprawidłowego oddychania?
- częste infekcje górnych dróg oddechowy, przewlekłe przeziębienia, nieżyt nosa;
- ssanie kciuka, zbyt długie korzystanie ze smoczka;
- alergie,
- przerośnięte migdały (np. gardłowy może uciskać na trąbkę Eustachiusza, powodując niemożność wyrównania ciśnienia w uchu i niedosłuch),
- niskie napięcie mięśniowe,
- zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe.
Do jakich konsekwencji może doprowadzić zaburzenie procesu oddychania?
- brak pionizacji języka,
- niewyraźna mowa (m. in. ryzyko międzyzębowości – dziecko wkłada język między zęby lub usta, zniekształcając wymowę niektórych głosek),
- zmiana rysów twarzy – twarz płaska, pociągła, sprawiająca wrażenie „zmęczonej”, o mało uwypuklonych kościach policzkowych, opadających powiekach, zwężonej wardze górnej, opadającej dolnej,
- zaburzenia snu (m.in. chrapanie, bezdech nocny),
- suchość w ustach, która prowadzi do uszkodzenia szkliwa,
- wady zgryzu – obniżenie żuchwy, cofnięcie dolnego łuku zębowego,
- leczenie ortodontyczne nieprzynoszące oczekiwanego rezultatu, jeśli nie będzie skorelowane z nauką prawidłowego oddychania,
- słaby mięsień okrężny ust (problemy z piciem, jedzeniem, artykulacją),
- nieprawidłowe połykanie (typu dziecięcego).
Jak pomóc swojemu dziecku?
- zwracać uwagę na prawidłowy sposób oddychania (koncentrujemy się na wzorcu, mówiąc: „Oddychaj nosem”),
- dbać o higienę jamy nosowej (np. często oczyszczać nos, nawilżać wodą morską),
- wykonywać ćwiczenia oddechowe zaproponowane przez logopedę [1],
- pionizować język realizując ćwiczenia [2].
Justyna Chudyka-Dobies
Jadwiga Szor-Skowronek
[1] Przykładowe ćwiczenia oddechowe: nadmuchiwanie balonów; bańki mydlane; dmuchanie na świeczkę, wiatraczek; wąchanie kwiatów, przypraw, potraw…; dmuchanie na piórka, piłeczkę ping-pongową, papierki, które trzeba doprowadzić do jakiegoś celu…
[2] Przykładowe ćwiczenia na pionizację języka: kląskanie, mlaskanie, liczenie górnych zębów, przesuwanie języka od górnych zębów w kierunku gardła (tzw. malowanie językiem podniebienia), przytrzymywanie czubkiem języka na wałku dziąsłowym: rodzynki, cukierka pudrowego, żelka…